Een levensmotto dat ik nastreef is om naar het leven (en mezelf) te kijken met een vriendelijke blik, zonder oordeel en zonder iets te willen veranderen.
Zoals een jong kind de wereld aanschouwt en met grote nieuwsgierige ogen rondkijkt zonder zichzelf als oorzaak of oplosser te zien van wat er om hem heen gebeurt.
Het is een heel mooi streven, maar in de dagelijkse praktijk loop ik, net als ieder ander mens, aan tegen de stem van de innerlijke criticus. Het superego dat zegt dat je er nog niet klaar voor bent, dat je niet genoeg ervaring hebt, niet goed genoeg bent, niet gekwalificeerd genoeg etc. etc etc etc
Sommige mensen horen de stem in het professionele leven, anderen horen het in hun rol in de familie, bij anderen richt de stem zich op het uiterlijk, en bij weer anderen gaat het over hun creatieve expressies. We zijn er zo aan gewend geraakt met deze stem te leven, dat we een leven zonder deze twijfels niet kunnen voorstellen. Het is een soort ruis dat constant op de achtergrond te horen is.
Vaak lijkt het alsof de kritische denker ons een realistisch wereldbeeld voorhoudt. Het beschermt ons om verkeerde beslissingen te nemen en het is zo normaal geworden, dat we het ondermijnende aspect nauwelijks kunnen herkennen of onderscheiden van een stem die een realistischer beeld voorhoudt.
Hoe kun je het verschil herkennen tussen het kritische denken en het realistisch denken?
- De criticus beweegt in steeds dezelfde cirkels waarbij de risico’s en de doemscenario’s herhaald worden.
- Het geeft een gevoel van verkramping, je klein voelen, uit de verbinding gaan, koud, lelijk, gemeen, verlammend, vastlopen, opgeven. Een nee gevoel.
- De realist is kalm en geaard, denkt vooruit en zoekt oplossingen.
- De realist geeft een gevoel van vertrouwen, plezier, openheid, onderzoekend, nieuwsgierig, warm, groter worden. Een ja, of waarom niet, gevoel
In tegenstelling tot de gangbare opvatting dat realistisch denken een sceptische, zo niet negatieve kijk heeft op zaken, heeft het juist een onderzoekende en creatieve toon.
We zijn allemaal geboren met een innerlijke criticus. Het hoort bij ons aangeboren beschermingsinstinct om ervoor te zorgen dat we geen gevaar lopen. Het wil ons beschermen tegen pijn, mislukking, teleurstelling of afwijzing. Het is een heel slim instinct dat net zo slim is als wijzelf. Daarom is het zo moeilijk te onderscheiden.
Het doel van ons superego is niet om waarheid te verkondigen, maar om te voorkomen dat we emotioneel risico lopen! Zodra we realiseren dat het een strategie is van een beschermingsmechanisme, en niet een reflectie van de realiteit nemen we de macht weg die de stemmen op ons hebben. Dan kunnen we zeggen: “ik hoor wat deze stem zegt en ik weet dat dit geen waarheid is. Ik kies ervoor andere overwegingen mee te laten wegen in mijn beslissing”.
Het gaat er niet om deze zelf twijfel en onzekerheid te verwijderen uit ons leven en te zien als iets dat niet goed is aan onszelf. Dit zou een strijd worden die veel energie zal kosten en weinig zal opleveren. Het gaat er juist om dat we de stem van de innerlijke criticus laten praten, zonder dat we ons erdoor laten leiden. Dat we kunnen horen wat het zegt, maar dat we onze keuzes er niet door laten bepalen.
Om de stem van de innerlijke criticus te herkennen en bewust te zijn van de context waaruit de argumenten worden aangedragen, is meestal al genoeg om ons er niet meer door te laten leiden. Wij zijn niet deze stem! Wij zijn de waarnemer ervan en wij hebben een keuze om er wel of niet naar te luisteren. 
Wat te doen als de Innerlijke criticus aan het woord is? Dit zijn twee basisstappen die je kunt toepassen om je innerlijke kritische stem zijn macht te ontnemen.
- Herken en identificeer de innerlijke criticus: als je de stem van de innerlijke criticus hoort, zeg dan tegen jezelf: “Oh, ik hoor nu de innerlijke criticus praten”. Zo identificeer je de gedachten die horen bij de innerlijke criticus en kun je ze loskoppelen van je eigen gewenste gedachten.
- Ontkoppel jezelf van de gedachten en gevoelens van de innerlijke criticus: Zeg dus “de innerlijke criticus is nu even aan het flippen” in plaats van “Ik ben nu aan het flippen”. Op deze manier koppel je jezelf los van de emotionele lading die de gedachten bij je oproepen en creëer je de nodige afstand om te kunnen reflecteren en nieuwe keuzes te maken.
Er zijn nog andere manieren om de innerlijke criticus de mond te snoeren. Zo kun je hem een stoel geven waar hij op kan plaatsnemen en kun je zeggen dat je het even zonder hem gaat proberen; of je kunt boos worden en zeggen dat je niet naar hem luistert en dat hij de kamer moet verlaten. Je kunt ook humor proberen.
Zo zing ik een liedje van Ray Charles als ik weer doorheb dat ik in mijn oude patroon ben getrapt. Het liedje begint met de tekst “Here we go again. She’s breaking my heart…again…”. Hij zingt het op een manier dat hij vermoeid is van zijn eigen valkuil, maar weet dat hij het nog tien keer zal doen. Voor mij geeft dat lucht aan de situatie in plaats van mezelf af te straffen. Ook ik ben er weer ingestonken :-).
Probeer eens te horen of je de innerlijke criticus bij jezelf kunt herkennen. Op welke momenten hoor je hem het sterkst? Vaak zijn dat de momenten dat je stappen zet om uit je comfort zone te komen. Dan betreed je volgens de innerlijke criticus gevaarlijk terrein. Je kunt het dus zien als een belangrijk signaal dat je op de juiste weg bent om te groeien en te ontwikkelen. Laat je niet tegenhouden door de herhalende gedachten over niet goed genoeg zijn.
Ik hoop dat ik wat meer inzicht heb kunnen geven over dit onderwerp. Tijdens het “Love your Body” programma besteden we meer tijd aan het verkennen van je innerlijke criticus. Het is een belangrijk onderdeel op de weg om zachter en liefdevoller naar jezelf te kunnen kijken. Wat denk je, zou het mogelijk zijn om met een vriendelijke blik, zonder oordeel en zonder te willen veranderen te kijken naar de stem van de innerlijke criticus?
Voor meer informatie over het programma klik hier. Ik heb ook een leuk artikel geschreven over de tegenhanger van de innerlijke criticus: de innerlijke wijsheid.
